Badania testosteronu: co warto wiedzieć?
Testosteron jest jednym z najważniejszych hormonów w organizmie człowieka, pełniącym kluczowe funkcje zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. Hormon ten odpowiada za rozwój cech płciowych, ale wpływa również na nastrój, metabolizm oraz funkcje reprodukcyjne. W tym artykule wyjaśniamy, kiedy warto wykonać badanie testosteronu, jak się do niego przygotować oraz jakie znaczenie mają wyniki.
Czym jest testosteron i jakie są jego funkcje?
Testosteron to hormon steroidowy produkowany głównie przez jądra u mężczyzn i jajniki u kobiet, a w niewielkiej ilości także przez nadnercza.
U mężczyzn testosteron odpowiada za:
- rozwój męskich cech płciowych, takich jak niski głos i owłosienie,
- produkcję plemników,
- wzrost masy mięśniowej i siły,
- utrzymanie gęstości kości,
- regulację libido i ogólnej energii życiowej.
U kobiet testosteron wspiera:
- libido,
- zdrowie kości,
- metabolizm tłuszczów,
- równowagę hormonalną.
Nieprawidłowy poziom testosteronu, zarówno podwyższony, jak i obniżony, może prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych.
Kiedy warto wykonać badanie testosteronu?
Badanie poziomu testosteronu zalecane jest w przypadku objawów wskazujących na jego zaburzenia.
Objawy u mężczyzn:
- obniżenie libido,
- trudności z erekcją,
- spadek masy mięśniowej,
- przewlekłe zmęczenie,
- ginekomastia (powiększenie piersi),
- zmiany nastroju, np. depresja,
- problemy z płodnością.
Objawy u kobiet:
- nadmierne owłosienie na twarzy i ciele (hirsutyzm),
- nieregularne cykle menstruacyjne,
- obniżone libido,
- objawy zespołu policystycznych jajników (PCOS),
- trądzik oporny na leczenie.
Badanie testosteronu wykonuje się również w diagnostyce niektórych chorób endokrynologicznych oraz u osób z nieprawidłowym rozwojem płciowym.
Jak wygląda badanie poziomu testosteronu?
Testosteron mierzy się w badaniu krwi. Najczęściej analizowane są:
- Testosteron całkowity – obejmuje hormon związany z białkami (głównie SHBG i albuminą) oraz wolny.
- Testosteron wolny – to biologicznie aktywna forma, która stanowi niewielki procent testosteronu całkowitego.
Przygotowanie do badania:
- Badanie wykonuje się rano (między 7:00 a 10:00), gdy poziom testosteronu jest najwyższy.
- Pacjent nie musi być na czczo, ale należy unikać alkoholu oraz intensywnego wysiłku fizycznego dzień przed badaniem.
- Lekarz powinien być poinformowany o wszystkich stosowanych lekach, szczególnie sterydach, lekach hormonalnych i przeciwpadaczkowych, które mogą wpłynąć na wynik.
Normy poziomu testosteronu
Normy testosteronu różnią się w zależności od płci, wieku oraz metody stosowanej przez laboratorium. Przykładowe wartości referencyjne to:
- Mężczyźni: 8,64–29,0 nmol/l (testosteron całkowity),
- Kobiety: 0,29–1,67 nmol/l (testosteron całkowity).
Nieprawidłowe wyniki: co mogą oznaczać?
Podwyższony poziom testosteronu:
- U mężczyzn: może być skutkiem stosowania sterydów anabolicznych, guzów jąder lub nadnerczy.
- U kobiet: najczęściej występuje w przebiegu zespołu policystycznych jajników (PCOS), guzów jajników lub nadnerczy.
Obniżony poziom testosteronu:
- U mężczyzn: wskazuje na hipogonadyzm (niedoczynność jąder), starzenie się, cukrzycę, otyłość, choroby przewlekłe lub stres.
- U kobiet: jest mniej powszechny, ale może wynikać z menopauzy, niewydolności nadnerczy lub chorób przewlekłych.
Leczenie zaburzeń poziomu testosteronu
Nieprawidłowy poziom testosteronu wymaga konsultacji z lekarzem endokrynologiem lub urologiem. Leczenie może obejmować:
- terapię hormonalną (testosteron podawany w formie zastrzyków, żeli lub plastrów),
- modyfikację stylu życia, np. redukcję masy ciała, zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną,
- leczenie chorób współistniejących, takich jak PCOS czy cukrzyca.
Podsumowanie
Badanie poziomu testosteronu jest istotnym narzędziem diagnostycznym w przypadku objawów wskazujących na zaburzenia hormonalne. Wczesne wykrycie i leczenie nieprawidłowości pozwala na poprawę jakości życia oraz zapobieganie powikłaniom zdrowotnym.
Pamiętaj, aby wyniki badań interpretować zawsze w kontekście klinicznym, z uwzględnieniem innych parametrów i objawów, a w razie wątpliwości skonsultować się z lekarzem.
Klauzula informacyjna
Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie poglądowy i nie zastępuje porady lekarskiej ani profesjonalnej diagnostyki medycznej. W przypadku problemów zdrowotnych należy skontaktować się z lekarzem specjalistą.